🎯 ภาวะการกลืนลำบาก (Dysphagia)
ภาวะที่ผู้ป่วยมีความยากลำบากในการกลืนอาหาร น้ำ หรือแม้แต่ น้ำลาย ส่งผลให้รู้สึกเจ็บ หรือกลืนไม่ได้ตามปกติ ซึ่งอาจเกิดได้กับทั้งผู้ใหญ่และเด็ก โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยที่มีโรคทางระบบประสาท
🔍 อาการที่สงสัยว่ามีภาวะกลืนลำบาก
- อาการไอสำลักน้ำ หรืออาหาร หายใจหอบติดขัด หายใจไม่ออก
- รับประทานน้ำและอาหารได้ช้าลง มีความยากลำบากในการกลืน รู้สึกว่ามีอาหารติดค้างในปาก หรือค้างในลำคอ
- หลังกลืนมีเสียงเปลี่ยน หรือเสียงพร่าน้ำ
- มีน้ำหรืออาหารไหลย้อนกลับทางจมูก หรือออกทางปาก
🚨 ซึ่งเกิดได้กับผู้ป่วยหลายประเภท
- มีความบกพร่องทางระบบประสาท เช่น ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ผู้ป่วยที่ได้รับอุบัติเหตุทางสมอง
- ผู้ป่วยมะเร็ง บริเวณกล่องเสียง หลอดอาหาร
- ผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัดบริเวณขากรรไกร ลิ้น กล่องเสียง
- ผู้สูงอายุทั่วไป ที่กล้ามเนื้อการกลืนทำงานน้อยลง
ส่งผลต่อการกลืน ทำให้กลืนลำบาก กลืนได้ช้า และไม่มีประสิทธิภาพ เป็นผลให้ผู้ป่วยเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆ เช่น
- ไอสำลัก น้ำและอาหารขณะรับประทาน
- ปอดติดเชื้อ เกิดจากการสำลักน้ำและอาหารเข้าปอด
- ภาวะขาดน้ำและสารอาหาร
🧪 การวินิจฉัย
ซักประวัติและตรวจร่างกาย
การกลืนทดสอบด้วยน้ำ
การส่องกล้อง (FEES)
- การกลืนแป้งผสมสารทึบรังสี (VFSS – Video Fluoroscopic Swallow Study)
แนวทางการรักษา
-
ปรับพฤติกรรมการกิน เช่น ปรับท่าทางขณะกลืน กินช้าๆ ตัดอาหารเป็นชิ้นเล็ก
-
กายภาพบำบัดการกลืน (Swallowing therapy) โดยนักแก้ไขการพูดหรือแพทย์เฉพาะทาง
-
ใช้อาหารดัดแปลง เช่น อาหารบด อาหารเหลวข้น เพื่อป้องกันการสำลัก
-
การรักษาตามสาเหตุ เช่น ผ่าตัด หรือใช้ยารักษากรดไหลย้อน
-
ใส่สายให้อาหาร ในผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงหรือกลืนไม่ได้เลย
ภาวะกลืนลำบากเป็นภาวะที่ไม่ควรมองข้าม เพราะอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อน เช่น การสำลักจนติดเชื้อในปอด (ปอดอักเสบจากการสำลัก) การขาดสารอาหาร หรือคุณภาพชีวิตที่ลดลง หากมีอาการควรปรึกษาแพทย์หรือทีมฟื้นฟูทันที
