การดูลิ้นนั้น ถือเป็นการวินิจฉัยที่สำคัญของศาสตร์การแพทย์แผนจีน เพื่อบอกถึงพยาธิสภาพในร่างกาย การวินิจฉัยจากลิ้น ทางแพทย์จีนจะดูหลักๆได้แก่ สีของตัวลิ้น ลักษณะของฝ้าที่เคลือบบนลิ้น ลักษณะของลิ้น ลักษณะการเคลื่อนไหว ความมีชีวิตชีวา
ลิ้นแบ่งตามอวัยวะ
- ตำแหน่ง ปลายลิ้น คือ หัวใจ และ ปอด
- ตำแหน่ง กลางลิ้น คือ กระเพาะ และ ม้าม
- ตำแหน่ง ด้านข้างลิ้น2 ข้าง คือ ตับ และ ถุงน้ำดี
- ตำแหน่ง โคนลิ้น คือ ไต และ กระเพาะปัสสาวะ
🎯 สีของตัวลิ้น
แบ่งเป็น 5 สี ได้แก่ สีแดงอมชมพู สีขาวซีด สีแดง สีแดงเข้ม และสีคล้ำอมม่วง
1. ตัวลิ้นสีแดงอมชมพู
หมายถึง เลือดและลมปรานในร่างกายสมดุล ถ้ามีอาการป่วยก็จะป่วยไม่หนักและหาได้เร็ว
2. ตัวลิ้นสีขาวซีด
หมายถึง เลือดและลมปราณพร่อง หรือหยางพร่อง ทำให้มีอาการ ขี้หนาว มือเท้าเย็น เหนื่องาย เวียนศีรษะ
3. ตัวลิ้นสีแดงสด
หมายถึง ร่างกายมีความร้อนสะสมเยอะ อินหรือสารน้ำพร่อง ทำให้เกิดอการ ปากแห้ง ดอแห้ง กระหายน้ำ ท้องผูก
4. ตัวลิ้นสีแดงเข้ม
หมายถึง ร่างกายมีความร้อนสะสมเยอ ทำให้มีอาการ ขี้ร้อน โมโห หงุดหงิดง่าย กระวนกระวายใจ นอนไม่หลับ ท้องผูก
5. ตัวลิ้นสีอมม่วง
หมายถึง การไหลเวียนของเลือดและลมปราณติดขัด มีความเย็นสะสมอยู่ภายในร่างกาย ทำให้มีอาการ ขี้หนาว ปวดท้องประจำเดือน ปวดศีรษะ
🎯 ลักษณะของตัวฝ้า
1. ฝ้าหนา-บาง
ฝ้าบาง หมายถึง สามารถมองทะลุจากฝ้าเห็นตัวลิ้นที่อยู่ด้านล่าง แสดงถึงโรคที่เกิดจากภายนอก หรือโรคจากภายในแต่ไม่รุนแรง หรือเป็นระยะแรกของอาการเจ็บป่วย ฝ้าหนา หมายถึง มองผ่านตัวฝ้าไม่สามารถเห็นตัวลิ้นได้ แสดงถึงโรคจากภายนอกที่รุนแรงรุกสู่ภายใน เสมหะของเสียตกค้าง อาหารหรือความชื้นสะสมภายใน
2) ความชุ่มชื้น-ความแห้งของฝ้า
ฝ้าชุ่มชื้น หมายถึง ผิวของฝ้ามีความชื้น มีน้ำพอเหมาะแสดงถึงพบในคนปกติ ถ้าป่วยไข้ก็อยู่ในภาวะที่ไม่สูญเสียสารน้ำของร่างกาย ฝ้าลื่น หมายถึง ผิวของฝ้ามีความชื้น มีน้ำมากเกินไป แสดงถึงมีความเย็น หรือความชื้นอยู่ภายในมาก ฝ้าแห้ง หมายถึง ผิวของฝ้ามีความแห้ง ถ้าสัมผัสดูจะรู้สึกว่าแห้งผาก แสดงถึงความร้อนมากทำลายสารน้ำ อินในร่างกายถูกทำลาย
3) ฝ้าแผ่นเต้าหู้-ฝ้าเหนียว
ฝ้าแผ่นเต้าหู้ หมายถึง ลักษณะฝ้าเป็นก้อนเป็นเม็ดหลวม ๆ หยาบแต่หนา คล้ายกับผิวลิ้นปกคลุมด้วยแผ่นเต้าหู้ ถ้าขูดลิ้น ฝ้าจะทะลุได้ง่าย แสดงถึงมีเสมหะของเสีย อาหารไม่ย่อยตกค้าง ทำให้ภาวะหยางและความร้อนเกิน ฝ้าเหนียว หมายถึง ลักษณะก้อนเป็นเม็ดละเอียด เหนียวติดกันแน่น ขูดไม่ออกข้างบนฝ้าเหมือนมีน้ำมันเหนียวเป็นเมือกเหลวเคลือบทับอยู่ แสดงถึงมีเสมหะของเสีย อาหารความชื้น ซึ่งของเสียความชื้นเหล่านี้สะสมนาน เกิดความร้อนสะสม และพลังของหยางถูกปิดกั้น
4) ลิ้นที่มีฝ้าหลุดลอก
ลิ้นเลี่ยนหรือลิ้นไม่มีฝ้า หมายถึง ฝ้าบนลิ้นหลุดออกหมด ไม่มีฝ้าบนลิ้น ทำให้ผิวลิ้นวาวเหมือนกระจก แสดงถึงชี่และอินของกระเพาะอาหาร ลิ้นมีฝ้าหลุดลอกเป็นหย่อม ๆ หมายถึง ฝ้าบนลิ้นมีบางส่วนหลุดลอก บริเวณส่วนที่หลุดลอกจะลื่นวาว ไม่มีฝ้า แสดงถึงภาวะของชี่และอินของกระเพาะอาหารถูกทำลาย
5) ฝ้าแท้-ฝ้าเทียม
ฝ้าแท้ หมายถึง ฝ้าที่ติดแน่นกับผิวลิ้น ขูดออกยาก แสดงว่าเป็นฝ้าที่มีรากฝ้าติดกับตัวลิ้น แสดงถึงพลังของกระเพาะอาหารยังคงดำรงอยู่ มักเป็นภาวะแกร่ง ฝ้าเทียม หมายถึงฝ้าที่ไม่จริง คล้ายกับเกาะลอยอยู่บนลิ้น ขูดออกง่าย เป็นฝ้าที่ไร้ราก ฝ้าที่ไม่ติดกับตัวลิ้น แสดงถึงมักเป็นภาวะพร่อง เช่น พลังของกระเพาะอาหารพร่อง
📌 คำแนะนำ
- การดูลิ้นนั้น ควรดูหลังจากเพิ่งตื่นนอน ยังไม่ทานน้ำหรืออาหาร
- ขณะดูลิ้นควรอยู่บริเวณที่เป็นแสงจากธรรมชาติ และสว่างเพียงพอ เพื่อป้องกันการดูสีที่คลาดเคลื่อน
- เนื้อหาที่นำเสนอเป็นเพียงส่วนหนึ่งในการวินิจฉัยเบื้องต้น เพื่อส่งเสริมสุขภาพ ยังมีรายละเอียดปลีกย่อยในการดูลิ้นเพื่อประกอบการวินิจฉัยในรักษา
