🎯 ภาวะการกลืนลำบาก (Dysphagia)
ภาวะที่ผู้ป่วยมีความยากลำบากในการกลืนอาหาร น้ำ หรือแม้แต่ น้ำลาย ส่งผลให้รู้สึกเจ็บ หรือกลืนไม่ได้ตามปกติ ซึ่งอาจเกิดได้กับทั้งผู้ใหญ่และเด็ก โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยที่มีโรคทางระบบประสาท
🔍 อาการที่สงสัยว่ามีภาวะกลืนลำบาก
- อาการไอสำลักน้ำ หรืออาหาร หายใจหอบติดขัด หายใจไม่ออก
- รับประทานน้ำและอาหารได้ช้าลง มีความยากลำบากในการกลืน รู้สึกว่ามีอาหารติดค้างในปาก หรือค้างในลำคอ
- หลังกลืนมีเสียงเปลี่ยน หรือเสียงพร่าน้ำ
- มีน้ำหรืออาหารไหลย้อนกลับทางจมูก หรือออกทางปาก
🚨 ซึ่งเกิดได้กับผู้ป่วยหลายประเภท
- มีความบกพร่องทางระบบประสาท เช่น ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ผู้ป่วยที่ได้รับอุบัติเหตุทางสมอง
- ผู้ป่วยมะเร็ง บริเวณกล่องเสียง หลอดอาหาร
- ผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัดบริเวณขากรรไกร ลิ้น กล่องเสียง
- ผู้สูงอายุทั่วไป ที่กล้ามเนื้อการกลืนทำงานน้อยลง
ส่งผลต่อการกลืน ทำให้กลืนลำบาก กลืนได้ช้า และไม่มีประสิทธิภาพ เป็นผลให้ผู้ป่วยเกิดภาวะแทรกซ้อนต่างๆ เช่น
- ไอสำลัก น้ำและอาหารขณะรับประทาน
- ปอดติดเชื้อ เกิดจากการสำลักน้ำและอาหารเข้าปอด
- ภาวะขาดน้ำและสารอาหาร
🧪 การวินิจฉัย
ซักประวัติและตรวจร่างกาย
การกลืนทดสอบด้วยน้ำ
การส่องกล้อง (FEES)
- การกลืนแป้งผสมสารทึบรังสี (VFSS – Video Fluoroscopic Swallow Study)
แนวทางการรักษา
ปรับพฤติกรรมการกิน เช่น ปรับท่าทางขณะกลืน กินช้าๆ ตัดอาหารเป็นชิ้นเล็ก
กายภาพบำบัดการกลืน (Swallowing therapy) โดยนักแก้ไขการพูดหรือแพทย์เฉพาะทาง
ใช้อาหารดัดแปลง เช่น อาหารบด อาหารเหลวข้น เพื่อป้องกันการสำลัก
การรักษาตามสาเหตุ เช่น ผ่าตัด หรือใช้ยารักษากรดไหลย้อน
ใส่สายให้อาหาร ในผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงหรือกลืนไม่ได้เลย
ภาวะกลืนลำบากเป็นภาวะที่ไม่ควรมองข้าม เพราะอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อน เช่น การสำลักจนติดเชื้อในปอด (ปอดอักเสบจากการสำลัก) การขาดสารอาหาร หรือคุณภาพชีวิตที่ลดลง หากมีอาการควรปรึกษาแพทย์หรือทีมฟื้นฟูทันที
